برچسب انرژی برای ساختمان ها می تواند ابزاری موثر در ترویج بهره وری انرژی باشد و به کاهش مصرف انرژی در سطح ساختمان ها کمک کند اما برای اینکه این سیستم به درستی عمل کند نیاز است تا به صورت اصولی اجرا شود و نظارت و آگاهی رسانی به مصرف کنندگان و سازندگان نیز به شکل درست اجرا شود.

به گزارش اخبار ساختمان، صنعت ساختمان و تاسیسات در هم تنیده اند و می توان گفت که صنعت ساختمان بدون تاسیسات یک کالبد بی روح است و اگر ساختمان را به بدن انسان تشبیه کنیم که متشکل از ستون فقرات، گوشت، پوست و… است، تاسیسات حکم شریان های اصلی، اعصاب و خون جاری در آنها را خواهد داشت و این ساختار ساختمان بدون تاسیسات، کالبدی بیش نیست.
با توجه به این موضوعات و نقش فراگیری که تاسیسات در ساختمان ها دارد میزان مصرف انرژی در تاسیسات ساختمان ها نیز چشمگیر است و در حال حاضر 30 تا 40 درصد مصرف کل انرژی مربوط به مصارف در بخش ساختمان است و متاسفانه باید گفت که در ایران هدررفت انرژی در بخش ساختمان در حدود 30 تا 40 درصد از این مقدار است که این رقم در دنیا معادل حدود 20 درصد است، پس با این تفاسیر می توان گفت که هدررفت انرژی در ایران چیزی بیش از 2 برابر میانگین جهانی است.
برای جلوگیری از مصرف بی رویه انرژی روش ها و راهکارهای متعددی وجود دارد که می توانند در بهینه سازی مصرف انرژی کمک کننده باشند اما باید توجه داشته باشیم که بسیاری از این موارد زمانبر خواهند بود که نیازمند آموزش و فرهنگ سازی هستند.
برای اینکه بیشتر با موضوع تاسیسات و راهکارهایی که می تواند بر بهبود روند مصرف انرژی موثر باشند با سیدیحیی مرتضوی عضو هیات مدیره سندیکای شرکت های تاسیساتی ایران به گفتگو نشستیم که مشروح آن در ادامه آمده است:

با توجه به اینکه میزان هدررفت انرژی در ایران نسبت به استانداردهای جهانی فاصله چشمگیری دارد، چگونه می توان این میزان را کاهش داد و مصرف انرژی را مدیریت کرد؟

بر اساس استانداردهای جهانی هدررفت انرژی در بخش ساختمان کمتر از 20 درصد است و این در حالی است که معمولا با تغییر شرایط جغرافیایی، فرهنگ جامعه، نوع طراحی، مصالح استفاده شده در ساختمان و… این میزان ممکن است متفاوت باشد، اما متاسفانه در ایران این میزان چیزی در حدود 40 درصد است و این یعنی ما در ایران بیش از 2 برابر میانگین جهانی هدررفت انرژی داریم. البته در نظر گرفتن یک الگو برای تمامی مناطق و فرهنگ استفاده از ساختمان ها یکسان نیست.
نکته مهم این است که ما در حال حاضر تقریبا بیش از 2 برابر میانگین جهانی هدررفت انرژی داریم که به نوعی باید از آن جلوگیری کنیم و چنانچه بتوانیم با اقدامات مناسب جلوی هدررفت انرژی را بگیریم مانند این است که نیروگاه های مجازی ساخته ایم به این مفهوم که به جای ساخت نیروگاه های جدید برای تامین نیاز مصرف کنندگان می توانیم با راهکارهایی که از هدررفت انرژی جلوگیری می کنند نسبت به جبران ناترازی انرژی اقدام کنیم.
به طور کلی نیاز است تا با ارائه آموزش های مناسب در جهت استفاده از وسایل کم مصرف با بازدهی بالاتر، عایق کاری مناسب سیستم های تاسیساتی و… حرکت کنیم تا از پرت انرژی جلوگیری شود و همچنین با فرهنگ سازی مناسب به سمتی حرکت کنیم که مصرف انرژی را کاهش دهیم.
نکته مهم در فرهنگ سازی مصرف انرژی این است که باید منافع ملی و عواید حاصل از محل صرفه جویی در مصرف انرژی به نحوی از سوی دولت مد نظر قرار بگیرد که نفع آن به مردم برسد، اما متاسفانه شاهد هستیم که منافع ملی به شکل درستی توزیع نمی شود و در جهت رفاه شهروندان نیست و این موضوع باعث می شود که مردم نیز نسبت به این موضوع اقدامات مناسبی انجام ندهند.

با توجه به موضوعات بیان شده، آیا فقط مردم در هدررفت انرژی مقصر هستند؟

همانطور که اشاره شد، در حال حاضر به علت عدم ارائه آموزش های مناسب و همچنین تغییر الگو و فرهنگ مصرف، حجم زیادی از هدررفت انرژی در ساختمان ها اتفاق می افتد و تدوین قوانین و اصلاح این موضوعات نیز قطعا زمانبر خواهد بود، اما نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که سیستم های توزیع انرژی در کشور ما فرسوده هستند و باعث هدررفت انرژی می شوند.
به طور مثال تولید برق در کشور ما چیزی در حدود 95 هزار مگاوات ساعت است اما فقط چیزی بین 60 تا 65 هزار مگاوات مورد استفاده قرار می گیرد و این یعنی در سیستم های توزیع بالغ بر 30 درصد تلفات انرژی داریم. این موضوع به دلیل فرسوده بودن سیستم های انتقال است، در حوزه آب نیز در کلانشهر تهران حدود 33 درصد در شبکه سیستم توزیع آب اتلاف می شود که این موضوع نشان دهنده اهمیت نوسازی سیستم های توزیع است.

راه حل چیست؟

بخش خصوصی می تواند در این حوزه به دولت کمک کند، اما دولت بایستی تعهد بدهد که بخش خصوصی بتواند از منافع حاصل از اقداماتی که در جهت کاهش مصرف انرژی انجام داده است به نفع خود استفاده کند.
از آنجا که بخش زیادی از اتلاف انرژی در سیستم توزیع اتفاق می افتد و هزینه نوسازی آن نیز بسیار بالا خواهد بود، دولت می تواند این موضوع را در اختیار بخش خصوصی قرار بدهد و در طرف مقابل نیز تعهد بدهد که عواید حاصل از این موضوع در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد و به نوعی برای این بخش از سیو انرژی برای بخش خصوصی حق مالکیت ایجاد کند.
قطعا اگر این اقدامات از سوی دولت عملی شود در آینده شاهد کاهش ناترازی انرژی خواهیم بود و از طرفی سرمایه گذاری بخش خصوصی نیز به بار خواهد نشست؛ اما لازمه همکاری بخش خصوصی در این حوزه این است که دولت باید برای سرمایه گذاری بخش خصوصی ارزش قائل شده و ضمانت های لازم را در نظر بگیرد.
از طرف دیگر این امکان وجود دارد تا از سرمایه گذاران خارجی نیز بهره ببریم چراکه به واسطه تورم موجود در کشور، ایران تبدیل به بهشت سرمایه گذاران خارجی شده است، همچنین نیروی کار ارزان در کشور ما می تواند از دیگر جذابیت ها برای سرمایه گذاران خارجی باشد؛ اما لازمه حضور سرمایه گذاران خارجی این است که مسیرها برای ورود آنها باز باشد تا بخش خصوصی بتواند با آسودگی خاطر اقدامات مناسبی را در کشور انجام دهد.

با توجه به اینکه انرژی در ایران ارزان است، یکی از سیاست هایی که همواره از سوی دولت اجرایی می شود موضوع گران سازی انرژی است که به عنوان یک مُسکن کوتاه مدت ممکن است به این موضوع کمک کند؛ اما کشورهای موفق جهانی در زمینه کاهش مصرف و کاهش هدررفت انرژی از چه سیاست هایی بهره می برند؟

نکته مهم این است که ما در حال حاضر با یک اقتصاد ناپایدار مواجهیم که در این شرایط اصلا نیازی به گران سازی انرژی نداریم. متاسفانه دولت به واسطه افزایش هزینه های مربوط به تولید ناچار است که قیمت انرژی را نیز افزایش دهد، این در حالی است که در یک اقتصاد پایدار اصولا تورم باید کاهش پیدا کند و می تواند شرایط را به نحوی فراهم کند تا نیازی به گران سازی مداوم انرژی نداشته باشیم.
تجربیات کشورهای موفق در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی نشان می دهد که تنها بالا بودن قیمت انرژی نمی تواند در کاهش مصرف انرژی موثر باشد بلکه با اقدامات مناسبی که در حوزه بودجه بندی و سرمایه گذاری برای قسمت های مختلف انجام می دهند نسبت به نوسازی و مرمت زیرساخت ها اقدام می کنند.
همچنین کشورهای موفق در این حوزه همواره در تلاش هستند تا با ایجاد الگوهای مصرفی مناسب از طریق فرهنگ سازی و آموزش، مردم را ترغیب کنند تا به شکل مناسب تری از انرژی استفاده کنند که در این مسیر مصرف انرژی نیز کاهش پیدا کند.

با وجود مبحث 19 مقررات ملی ساختمان و اجرای آن، چرا مصرف انرژی در صنعت ساختمان با استانداردهای جهانی فاصله دارد؟

مبحث 19 مقررات ملی ساختمان حدودا 20 سال است که ایجاد شده است و به مبحث بهینه سازی مصرف انرژی می پردازد و استانداردهایی را در این حوزه بنا کرده است اما با این وجود هنوز هم به دلایلی مانند عدم اجرای کامل مقررات، آموزش ناکافی در زمینه طراحی و ساخت ساختمان های کارا، عدم نظارت و کنترل بر رعایت استاندرادها و همچنین فرهنگ اشتباه مصرف انرژی مبحث 19 مقررات ملی ساختمان نتوانسته است بطور کامل اجرا شود.
به نظر می رسد متولیان ساخت مسکن مانند وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها، نظام مهندسی و سایر نهادهای مرتبط در این زمینه تا به امروز در صدور قوانین و نظارت بر آنها کوتاهی داشته اند و به جرات می توان گفت که ناکارآمد بوده اند.

آیا موضوع برچسب انرژی برای ساختمان ها می تواند به بهبود مصرف انرژی کمک کند؟

ما اگر به دنبال دسترسی به الگوهای مناسب هستیم، باید این الگوها را به یکسری استانداردها تبدیل کنیم. برای مثال در بسیاری از لوازم خانگی مورد استفاده در منازل شاهد برچسب انرژی درج شده هستیم و هر قدر که این برچسب ها نشانگر کاهش مصرف انرژی کمتری باشند مورد استقبال بیشتری از سوی مصرف کنندگان قرار می گیرند.
ساختمان ها نیز باید به همین شکل مورد رتبه بندی قرار بگیرند و مجهز به برچسب انرژی شوند. اگر بتوانیم موضوع برچسب انرژی در ساختمان ها را که آمیخته ای از متریال و تجهیزاتی است که تماما استانداردسازی شده اند را نهادینه کنیم، قطعا مردم نیز به سمت استفاده از ساختمان هایی حرکت خواهند کرد که دارای برچسب انرژی بالاتری باشند، در سمت مقابل نیز تولید چنین ساختمان هایی نیز افزایش خواهد یافت و خریداران نیز ترجیح می دهند تا از این نوع ساختمان ها استفاده کنند و این موضوع می تواند به کاهش مصرف انرژی و کاهش هدررفت انرژی کمک کند.
برچسب انرژی ساختمان می تواند نقش موثری در آگاه سازی مالکان و مستاجران درباره کارایی انرژی ساختمان ها داشته باشد و همچنین به انتخاب هوشمندانه تر کمک کند و از طرفی نیز رقابت بین سازندگان در تولید محصول استاندارد را افزایش می دهد تا بر روی کارایی انرژی تمرکز بیشتری داشته باشند.

ما هر ساله شاهد برگزاری همایش ها، سمینارها، نشست ها و نمایشگاه های مختلف مرتبط با حوزه انرژی هستیم اما شرایط فعلی نشان می دهد که چندان تاثیر مثبتی در این حوزه نداشته اند، با توجه به در پیش بودن «اولین همایش ملی تأسیسات، گلوگاه ناترازی انرژی» بفرمایید چگونه می توانیم اثربخشی آن را در سطح جامعه افزایش دهیم؟

برای آنکه بتوانیم اثرگذاری برنامه های مختلف در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی را افزایش دهیم نیاز است که ساختار دولتی ما بپذیرد که بخش خصوصی توانمندتر از سیستم دولتی است، بنابراین بایستی در این زمینه قانونگذاری ها به شکل صحیحی انجام شود و برای برگزاری چنین برنامه هایی هدف های خاصی تعیین شود.
علی رغم نیازی که دولت در این حوزه به بخش خصوصی دارد، متاسفانه هنوز بسترها به شکل مناسبی برای ورود بخش خصوصی فراهم نشده است و فعالان بخش خصوصی نیز به جهت اینکه گارانتی های لازمه از سوی دولت را دارا نیستند و در حال حاضر بازگشت سرمایه آنها تضمین نمی شود، بنابراین تمایلی به حضور در این حوزه ندارند.